De toekomst van de gezondheidszorg in 9 sleutelwoorden

Koen Kas: ‘Ik geloof oprecht in een wereld waarin onze kleinkinderen nooit meer ziek moeten worden. Een wereld waarin we beloond worden om gezond te blijven. Ik haalde hiervoor mijn inspiratie uit het oude China waar 2500 jaar geleden een systeem bestond waarin patiënten hun dokter betaalden om hen gezond te houden en niet om hen bij ziekte weer beter te maken. Werd iemand toch ziek? Dan hoefde die patiënt de arts niet meer te betalen. Deze vorm van preventieve zorg sprak me meteen aan. Ik vroeg me af of we dit systeem nieuw leven kunnen inblazen met behulp van digitale technologie, nieuwe designideeën, businessmodellen en gezond boerenverstand.

Ik ben zelf opgeleid als moleculair oncoloog en hebben jaren met een fantastisch team mogen samenwerken om de biologie van enkele kankers op te helderen. Ik mocht meehelpen aan een medicijn om hersenkanker bij kinderen te behandelen. Toen ik vijftien jaar geleden in China kennismaakte met het oude systeem had ik meteen een ‘waw’-gevoel. Wilde ik me blijven focussen op die laatste levensfase of mee bouwen aan een wereld waarin we niet jong doodgaan, maar zo laat mogelijk? Mijn keuze was snel gemaakt.’

Koen Kas: ‘Waarom was de Chinese arts van 2500 jaar geleden een goede arts? Het antwoord ligt voor de hand: hij leefde in het dorp en hield iedereen van dichtbij in de gaten. Hij was 24/7 onder zijn patiënten. Daardoor merkte hij snel op als iemand begon af te wijken van de norm. Iemand zag bleek of liep er ongelukkig bij. De arts zag dit en kon bijgevolg snel anticiperen en bijsturen.

Mijn arts ziet me maar enkele minuten per consultatie en hooguit enkele uren per jaar. Al die andere uren en dagen ben ik onbereikbaar voor mijn arts en weet hij van niets. Vandaar het belang van een digital twin of een virtuele versie van onszelf die alles van ons weet, zonder dat iemand anders dat hoeft te weten. Een systeem dat op geregelde tijdstippen meet, vertelt of suggereert waardoor onze arts ons kan blijven tracken en tracen en een signaal krijgt als het nodig is. De arts kan dankzij onze digital twin al anticiperen op wat mis kan gaan en hierdoor op tijd ingrijpen. We evolueren naar een wereld waarin iedereen een digitale tweeling heeft die ons zal helpen om gezond te blijven. Een wereld waarin we vroege signalen oppikken en elk gezondheidsprobleem ontdekt wordt voordat we de eerste klacht opduikt.’

Koen Kas: ‘Twee jaar geleden viel de Deense voetballer Christian Eriksen tijdens het Europees voetbalkampioenschap neer omdat zijn hart plots stopte met kloppen. Dit had niet moeten gebeuren. We kunnen namelijk perfect voorspellen wie hiertoe voorbestemd is. Dankzij een kleine defibrillator op het hart kan je hierop anticiperen. De defibrillator begint te werken als het hart dit even weigert.

Genetische analyse is in dit verhaal cruciaal. Welke genetische codes hebben we via onze ouders gekregen? Wat vertelt ons DNA? Maar vooral, wat kunnen we voorkomen dankzij genetische analyse? Wat kunnen we nog op voorhand weten om bepaalde dingen niet te laten gebeuren? Heel veel.

Maar daarvoor hebben we genetische counselors nodig. Dit beroep wordt steeds belangrijker. Ze geven ons informatie over erfelijke afwijkingen en mogelijke gevolgen ervan. Zij zijn degenen die bij elk van ons zullen nagaan of we op genetisch vlak zoveel mogelijk willen weten of enkel als we er iets aan kunnen doen. Of weten we het liever niet. Dat is ook een optie. Maar deze counselors zetten in elk geval de deur tot genetische analyse wagenwijd open.’

Koen Kas: ‘We kunnen al een tijdje een beroep doen op slimme luidsprekers die we met onze stem opdrachten kunnen geven. Zo kunnen we via zo’n speaker de verwarming hoger zetten, vragen wat de temperatuur vandaag in Barcelona is of wie de tweede president van Amerika was. De info die je via Google zoekt, vraag je aan de speaker.

Ik heb mijn vader tijdens corona een dergelijke luidspreker cadeau gedaan. Zo kon de speaker op tijd zeggen wanneer hij zijn medicijnen moest nemen. Hij vond dit wel cool, maar hield niet van de koude Siri-stem. Dus zocht ik een stukje technologie van het Amerikaanse Lyredbird (nu Decrupt) waarbij de computer twee minuten lang een stem opneemt om dan om het even welke tekst die ingetikt wordt door diezelfde stem te laten uitspreken. Ik verbond deze technologie met de luidspreker en voortaan hoorde mijn vader om klokslag vijf uur mijn stem die zei dat het tijd was voor zijn medicijnen. De technologie bracht me dichter bij mijn vader.

Dit gaan we in de toekomst steeds vaker gebruiken in onze gezondheidszorg. We gaan ons versterken met technologie, zonder de menselijke touch uit het oog te verliezen.’

Koen Kas: ‘In onze gedigitaliseerde wereld gebruiken en delen we enorm veel data. Hoe kunnen we dit zo veilig mogelijk doen? Gaat het om gezondheidsgegevens, dan is voorzichtigheid van cruciaal belang. Ik ben blij om te kunnen zeggen dat België het eerste land is dat een nieuw soort internet zal introduceren. SOLID werkt met persoonlijke datakluisjes of PODS waarin de meest recente data van een burger of bedrijf wordt opgeslagen. Het uitwisselen van informatie verloopt via SOLID even vloeiend als via het World Wide Web, maar er is één groot belangrijk verschil: de burger beslist zelf welke data opgeslagen worden en wie welke data kan gebruiken. De burger zit zelf aan het stuur. We zullen SOLID in de toekomst gebruiken om mensen hun health data te beheren op een ongeziene manier.

Nu zitten onze health data enkel bij onze arts of het ziekenhuis. Dit systeem zal ervoor zorgen dat onze gezondheidszorg gedecentraliseerd wordt. Stel, ik ben allergisch aan gluten en ik moet telkens weer in de supermarkt de kleine lettertjes op een product lezen om na te gaan of ik het wel mag eten of drinken. Ik zal in de toekomst kunnen beslissen dat ook mijn supermarkt dit via mijn POD kan weten. De supermarkt zal er voortaan voor zorgen dat ik 29 specifieke producten niet meer mag kopen. Ik deel data, krijg er iets preventief voor terug en leef daardoor gezonder. PODs worden het fundament voor onze digitale tweeling.’

Koen Kas: ‘Heel wat mensen houden vast aan de overtuiging dat empathie enkel een menselijk iets is. Ik ben een absolute believer dat ook machines empathisch kunnen reageren. Warm en menselijk dus.

Ik verklaar dit graag even met een voorbeeldje. Overal ter wereld willen mensen zo lang mogelijk thuis blijven wonen. Behalve in Japan. Daar vinden ze het oké om te sterven in het ziekenhuis. Japan heeft de meest verouderde bevolking van de wereld. Ze hebben bijgevolg echt zorg nodig, maar hebben te weinig verpleegkundigen en artsen om dit op te vangen. Japan is ook het meest gerobotiseerde land ter wereld. Dat zie je eveneens in de ziekenhuizen. In een Japans ziekenhuis rijdt bijvoorbeeld een robear rond. Een robot in de vorm van een beer die mensen begeleidt van het bed tot aan de rolstoel.

De robotbeer zorgt ervoor dat oudere patiënten zich niet alleen voelen in het ziekenhuis. ‘Ik vind het niet erg om te sterven in het ziekenhuis, want ik ben er dankzij robear nooit alleen,’ is een vaak gehoorde reactie in Japanse ziekenhuizen. Technologie kan heel empathisch zijn. De robotbeer als verpleegster en partner.

We evolueren naar een tijdperk van empathy machines als een nieuwe manier om empathisch met mensen om te gaan. Dat lijkt nu nog controversieel en dystopisch, maar we kunnen er binnenkort niet meer omheen.’

Koen Kas: ‘Artificial Intelligence staat steeds minder ver van ons bed. Denk maar aan ChatGPT of de chatbot die gebaseerd is op Artifical Intelligence. We zullen dergelijke revolutionaire AI- technologie steeds meer gaan gebruiken om medische en gezondheidsdata te bevragen en te interpreteren.

Artificiële intelligentie zal een arts toelaten om 24/7 bij de patiënt te zijn. Via wearables bijvoorbeeld. Een smartwatch of elektronische armband. Draagbare toepassingen op het lichaam die constant gegevens over onze gezondheid versturen en ontvangen.

Een arts die AI gebruikt, wordt niet vervangen door een robot. Integendeel. Door alle nieuwe snufjes wordt een dokter net menselijker. Zo is er Suki, een toestel waarmee je dokter jullie gesprek opneemt en meteen alles verwerkt in je dossier. Het grote voordeel? Je dokter zit niet meer te typen of schrijven terwijl hij met je praat. Hij heeft meer tijd om echt met je bezig te zijn en naar je te luisteren. Een menselijkere dokter dankzij digitale technologie dus.’

Koen Kas: ‘Als we Artificial Intelligence willen inzetten als persoonlijke coach, dan zullen we heel erg moeten investeren in healthcare education. Dat wordt absoluut onze belangrijkste opdracht. We kunnen wel een nieuwe wereld voorstellen die er op een bepaalde manier zal uitzien, maar als de mensen die deze wereld moeten bouwen niet de opleiding krijgen die hen hierop voorbereid, staan we nergens.

Koen Kas: ‘Het blijft een controversieel onderwerp waar heel wat mensen niet in geloven. Maar ik geloof oprecht in de metaverse of een nieuwe driedimensionele digitale omgeving - een immersieve wereld - waarin we samenkomen, werken en delen. Een wereld die toegankelijk is via virtual augmented reality (VAR) en naadloos kan overgaan in de échte wereld.

Ook de gezondheidszorg kan binnenkort niet meer om deze nieuwe wereld heen. Vertel je een patiënt dat hij of zij kanker heeft, dan kan je dit als arts wel inleiden. Maar van zodra het woord ‘kanker’ valt, ben je de patiënt kwijt. Niets blijft nog hangen. De patiënt gaat naar huis en zit bijgevolg met heel veel vragen. Hij heeft tijd nodig om al die vragen een plaats te geven. Voor zichzelf, maar ook voor zijn familie.

Wat als we die vragen kunnen beantwoorden van zodra de patiënt er klaar voor is? En dit zonder opnieuw een afspraak met de arts te moeten maken? Ik ben ervan overtuigd dat dit binnenkort kan dankzij enkele virtuele personen die heel erg op de dokter in kwestie lijken. Bijna levensecht. De patiënt kan die persoon de vragen stellen waarmee hij zit, net zoals aan ChatGPT maar dan in een 3D-wereld. Gewoon via de klassieke bril waarover een extra laagje ligt waardoor deze virtuele personen in 3D voor de patiënt staan. We brengen mensen samen die fysisch niet samen zijn. We laten op een nieuwe manier sociale interacties toe.’

Koen Kas: ‘Wat als ik mijn beste vriend een verjaardagscadeau geef dat op zijn wenslijstje staat? Dan zal hij uiteraard blij zijn. Maar wat als ik hem iets geef waarvan hij niet weet dat het bestaat? Dan is hij zonder twijfel nog blijer. Het zal hem een bijna magische ervaring geven omdat hij iets krijgt waarvan hij niet wist dat ik het hem kon geven. Dat is delight thinking.

Ook in de gezondheidszorg zou ‘delight thinking’ centraal moeten staan. Meer nog, elk ziekenhuis of zorgcentrum zou een ‘Chief Delight Officer’ in dienst moeten hebben. ‘Delight’ zou moeten deel uitmaken van het DNA van elke zorgverstrekker. Wie als patiënt een dergelijke magische ervaring beleeft, komt liever terug. Dat zalige gevoel van verrukking en genot is van essentieel belang om nooit meer ziek te zijn.

Creëer patiëntenervaringen die de magie benaderen. En ga op zoek naar de technologie die je daarbij kan helpen. Zou je ook vaker de trap nemen als elke trede een muzieknoot speelt? Lig je ook gemakkelijker in de schaduw op het strand als dit betekent dat je betere WIFI-ontvangst hebt? De kans is groot. Dat is mijn belangrijkste advies naar de gezondheidszorg toe. Dankzij delight thinking kan je gedragsveranderingen stimuleren die noodzakelijk zijn om gezonder door het leven te gaan.’