De slag om de nieuwe wereldorde

Pascal Coppens: ‘De aanloop tot dit conflict wordt al jaren aangewakkerd. Ik bekijk de zaak uiteraard vooral vanuit Chinees standpunt. Maar in dit verhaal heeft China al jaren dezelfde bezorgdheden als Rusland. Het begon zes jaar geleden toen Amerika onder Barack Obama, toenmalig president van de VS, militaire schepen in de Zuid-Chinese Zee plaatste. Rusland voelde sinds 2014 en de annexatie van de Krim een gelijkaardige militaire druk vanuit het Westen. China en Rusland staan sindsdien voor dezelfde uitdaging: de militaire dreiging van het Westen. Ze hebben een gemeenschappelijke angst. Net zoals wij angst hebben voor het Oosten: Rusland, China en het communisme.

De inzet van de oorlog die de Russen op 24 februari in Oekraïne startten, overstijgt het regionaal belang. Vladimir Poetin, de president van Rusland, zet meteen ook de internationale machtsverhoudingen op scherp. Hij wil vooral tonen dat het post-Koude Oorlog-tijdperk met het idee van een oppermachtig Westen voorgoed voorbij is. Hij wil meeschrijven aan de regels van de wereldorde. Een totaal nieuwe wereldorde waarin Rusland zijn plaats kan opeisen. En dat wil China ook. Ze willen beiden meespelen in deze nieuwe wereldorde.

Er is één belangrijk verschil: China gaat hier anders mee om. Ze willen de overgang naar die nieuwe wereldorde eerder natuurlijk laten verlopen. Ze gaan op zoek naar oplossingen door te negotiëren. Het is voor hen eerder een krachtspel. Voor Poetin daarentegen bleef het geen spel maar werd het een effectieve oorlog. Zijn aanpak past niet in de visie van China.’

Pascal Coppens: ‘China ziet dit niet graag gebeuren maar zit tussen twee vuren. Ze zijn economisch en militair erg sterk. Rusland is veel minder sterk op beide vlakken en hangt net daarom graag zijn wagen aan China. Poetin heeft dat na vele jaren negotiatie verzegeld in een gezamenlijke verklaring over internationale relaties en de samenwerking tussen beide landen die Poetin en Xi Jinping, de president van de Volksrepubliek  China, ondertekenden op 4 februari.

China liep zonder het te beseffen in de val van Poetin, net zoals wij in die val liepen. China had niet door dat Poetin enkele weken later Oekraïne daadwerkelijk zou binnenvallen. China staat evenzeer met verbazing te kijken naar wat er gebeurt. Maar hun strategisch partnerschap stond op papier. Ze kunnen daar niet meer onderuit zonder hun eigen bezorgdheden over de Westerse militaire dreiging af te zwakken. China legt de schuld van deze escalatie vooral bij Amerika.’

Pascal Coppens: ‘China heeft deze strategische afspraak inderdaad niet zomaar ondertekend. China en Rusland zijn een perfecte economische complementaire macht. Gas, olie en graan zijn de drie grootste bevoorradingsproblemen voor China. Ze hebben hiervoor Rusland nodig. Voor China is een goede relatie met Rusland cruciaal om haar eigen bevolking te beschermen.’

Pascal Coppens: ‘De Franse president Emmanuel Macron en de Duitse bondskanselier Olaf Stolz hadden vandaag (dinsdag 8 maart) een overleg met de Chinese president Xi Jiping. Ze wilden China ongetwijfeld overhalen om te gaan praten met Poetin en hem te bewegen tot de onderhandelingstafel. De Chinezen hebben meteen een persbericht verspreid waarin staat dat ze heel bezorgd zijn over het geweld in Oekraïne. Xi Jiping vraagt om terughoudendheid van alle partijen. Hij wil helpen zoeken naar een vredevolle oplossing.

China is dan ook de enige en laatste vriend van Poetin. En bijgevolg misschien ook de enige partij waar hij nog naar luistert. Die kans moet gegrepen worden. Ik denk dat China misschien wel de belangrijkste rol kan gaan spelen om Rusland en Oekraïne uit deze verschrikkelijke situatie te helpen. Ook al zal dat niet zo simpel zijn.

Wat China gaat doen om Poetin op andere gedachten te brengen? Zeker geen sancties opleggen. Xi Jiping staat helemaal niet achter de Westerse sancties tegen Poetin. Dat heeft een reden. China wil niet dansen naar de pijpen van het Westen. Ook China werd in het verleden geconfronteerd met sancties vanuit het westen. Sancties op technologisch vlak, import die plots niet meer mogelijk was, de handelsoorlog. China ziet deze sancties als een manier om China te schaden en in zijn ontwikkeling tegen te houden. Ze beseffen goed dat Rusland ten onder kan gaan aan de opgelegde sancties. Dat kunnen ze niet goedkeuren. Bovendien is dat op lange termijn niet in hun voordeel.

China kan wel Poetin op de vingers tikken als hij nog veel verder gaat. Hoe? Dat is moeilijk in te schatten. Maar China kan alvast met geld over de brug komen. Als je dit en dat doet, beloven we om te investeren en nog meer aan te kopen. Het Westen kan dat niet meer doen. We zijn hiervoor te ver gegaan. Bedrijven trekken één voor één weg uit Rusland. Het zou totaal ongeloofwaardig zijn als we morgen zeggen dat we Rusland er weer bovenop willen helpen.’

Pascal Coppens: ‘Oekraïne is om meerdere redenen een speciaal land voor China. Zo loopt de Nieuwe Zijderoute, het paradepaardje van president Xi, dwars door Oekraïne. Oekraïne is bovendien ook een belangrijke potentiële graanleverancier van China. Het land is in staat om 600 miljoen mensen te voeden. Oekraïne zou het voedselprobleem van China wel eens voor een stuk kunnen oplossen. China zou in de toekomst nog veel meer investeren in Oekraïne. Vooral in infrastructuurprojecten dan, zoals de bouw van de nieuwe metrolijn in Kiev.

China staat bovendien heel erg op soevereiniteit van landen. Ze erkennen Oekraïne als land en vinden dat Oekraïne eigenlijk niet zou mogen ingelijfd worden. De annexatie van de Krim steunden ze destijds trouwens ook niet.

China staat tussen twee vuren en heeft heel wat te verliezen als het conflict tussen Rusland en Oekraïne helemaal uit de hand loopt’.

Pascal Coppens: ‘Taiwan zal ooit terug onder Chinese vleugels komen. Het eiland heeft zich tijdens de Chinese Revolutie in 1949 losgerukt van Beijing. Maar China heeft geen haast. Er staat geen tijdslijn op. Het gaat hier meer om een principekwestie vanuit de geschiedenis. Maar stel dat Taiwan morgen haar onafhankelijkheid uitroept, dan zal China wel ingrijpen. Net zoals Poetin ingreep toen Oekraïne verkondigde dat het lid van de NAVO wilde worden. Die parellel kan je wel trekken. Maar daar stopt het ook mee. Het is niet omdat Poetin Oekraïne binnenvalt dat China nu Taiwan gaat binnenvallen. Zolang die onafhankelijkheid niet uitgeroepen wordt, zal dat niet gebeuren.

Er is bovendien nog een groot verschil met Oekraïne. De NAVO mag Oekraïne militair niet helpen. Maar Amerika is wél verplicht om Taiwan te helpen als China zou binnenvallen. China beseft dat dit het begin van een oorlog tussen China en Amerika kan betekenen. En dat willen we echt niet meemaken.

Ik denk dat de oorlog in Oekraïne eerder een verademing is voor Taiwan. Taiwan zal meer ruimte krijgen van China die beseft dat ze deze stap nu beter niet zetten. China zal voorzichtiger worden. In die zin heeft de invasie in Oekraïne wel degelijk een impact op de situatie tussen China en Taiwan.’

Pascal Coppens: ‘Absoluut. Het enige dat het Westen had moeten doen, is beloven dat Oekraïne nooit lid zal worden van de NAVO. En dan was dit waarschijnlijk niet gebeurd. Rusland drong al weken en maanden aan op onderhandelingen hierover. Ze wilden een soort van veiligheidsovereenkomst waarin ze betrokken zijn. Het was gewoon een kwestie van een document te ondertekenen waarin de NAVO beloofde zich niet uit te breiden tot Oekraïne en bijgevolg geen wapensystemen te installeren op Oekraïens grondgebied die een bedreiging zouden kunnen vormen voor de veiligheid van Rusland.

Maar de NAVO negeerde de herhaalde oproep van Rusland. Onderhandelen was toen zeker een haalbare optie. Rond de tafel zitten en luisteren naar de argumenten van Moskou. Maar dat is niet gebeurd.’

Pascal Coppens: ‘Komende donderdag (10 maart) zitten de ministers van buitenlandse zaken van Rusland en Oekraïne aan de onderhandelingstafel. Er zou een klein lichtpuntje zijn. Als dat nog maar eens op niets uitdraait, dan zal het vooral afhangen van hoe vlug Poetin Kiev zal inpalmen. Als het regime daar verandert, zal alles veranderen. Kiev heeft een centrale sleutelpositie. De dag waarop hij Kiev in handen heeft en Zelensky afzet, kan het vlug gaan. Maar net dat zou wel eens lang kunnen duren. Er zullen zoveel burgerslachtoffers vallen dat Rusland nergens meer tot een negotiatie zal kunnen komen. Poetin wordt dan een oorlogscrimineel. En dan zitten we weer in een ander verhaal. Want Poetin zou hierdoor nog gevaarlijker kunnen worden. China zal zich daar niet in willen mengen. Want dan moeten ze partij kiezen. En dat zullen ze niet doen.

Pascal Coppens: ‘Mijn grote schrik vandaag is dat we China in hetzelfde vijandkamp als dat van Rusland zullen duwen, met als gevolg dat we het vertrouwen nog sterker gaan schaden. De wereldorde was al aan het veranderen. Maar het conflict in Oekraïne zou die verandering wel eens heel erg kunnen versnellen.

Mastercard en Visa verlenen Rusland niet langer toegang. Wat doen de Russen? Ze schakelen over naar het Chinese Union Pay. Niet alleen Rusland maar ook andere landen zoals India zijn plots vragende partij om zich aan het Chinese systeem te hechten. Omdat ze schrik hebben dat ook zij op een dag kunnen afgesloten worden door het Westen, net als Rusland. We beseffen de impact hiervan niet op mensen die aan de andere kant staan. ‘Als de Westerse landen en Amerika ons morgen ook volledig afsnijden van de rest van de wereld, dan is het gedaan met ons’, denken ze. Ze willen dat risico niet lopen. Dus gebruiken ze China als een soort verzekering naar de toekomst toe.

Deze oorlog laat ons voor de eerste keer in vijftig jaar de kracht van het Westers systeem zien. We kunnen gewoon alles dichtdraaien. En we kunnen daar heel ver in gaan. De meeste bedrijven willen geen zaken meer met Rusland doen. Sinds gisteren mogen Russische studenten niet meer in België komen studeren. Wat is het volgende? We moeten beseffen dat 6 miljard mensen op deze wereld niet tot die Westerse invloed behoren en dat die mensen nu plots allemaal wakker schieten en zich afvragen wat er allemaal aan de hand is. Ze geven daarom Rusland geen gelijk. Verre van. Maar ze beseffen wel dat ze zich hiervoor op één of andere manier moeten indekken. Zich vasthechten aan China is dan een optie. En zo kan de wereldorde heel snel veranderen. Dat is mijn visie. En ja, ik maak me zorgen. China zal Rusland niet laten vallen. Omwille van die gezamenlijke verklaring die ze op enkele weken geleden hebben getekend, maar ook omdat ze net als Rusland die druk van het Westen voelen.

China is sowieso op weg om de VS voorbij te steken als grootste economie ter wereld. We gaan een nieuwe wereldorde tegemoet die niet meer gedomineerd zal worden door de VS maar waarin China zonder twijfel zijn plaats zal opeisen. De geopolitieke kaarten worden op dit moment in versneld tempo herschud.’

Benieuwd naar de volledige presentatie door Pascal Coppens? Stuur een mailtje naar square@bankvanbreda.be om de volledige video op te vragen.