‘We zien het als onze taak om alle collega’s op hun rol in ons duurzaamheidsverhaal te wijzen.’

Zeventien jaar geleden ging Tom Havermans aan de slag als milieucoördinator bij het Ziekenhuis Netwerk Antwerpen (ZNA). In de loop der jaren won zijn positie binnen de organisatie aan belang. Vooral het duurzaamheidsverhaal van de ziekenhuisgroep speelde een steeds grotere rol. Via de SDG’s van de Verenigde Naties wil ZNA dit verhaal namelijk een nieuw elan geven. Een missie die niet van vandaag op morgen afgerond is. ‘We willen elk personeelslid op een actieve manier hierin betrekken,’ vertelt hij zelf. ‘Pas als alle neuzen in dezelfde richting staan, kan ons duurzaamheidsverhaal slagen.’

In 2015 startte ZNA een traject op om in 2019 de kwaliteitsaccreditatie JCI (Joint Commission International) te halen. Deze accreditatie krijgt een ziekenhuis na een grondige evaluatie van zijn werking door een onafhankelijke, internationale instantie. Hiermee werd de eerste kiem gezaaid voor meer duurzaamheid op de ziekenhuisvloer.

Tom Havermans: ‘We zetten toen nog vooral in op de allerbeste zorgverlening en de veiligheid van gebouwen. Duurzaamheid was nog geen breed synoniem voor personeelswelzijn, toegankelijkheid, partnership, biodiversiteit, het verantwoord omgaan met energie, water en afval. Ons duurzaamheidsverhaal was toe aan een nieuw elan. Net daarom zijn we in 2019 op een kritische manier aan de slag gegaan met de Sustainable Development Goals (SDG’s) van de Verenigde Naties.’

Tom Havermans: ‘De SDG’s leken aanvankelijk te vaag en algemeen. We bekeken vervolgens voor elk van hen hoe we ze konden vertalen naar de zorgsector en naar initiatieven binnen onze organisatie. Met subsidies van het Federaal Instituut voor Duurzame Ontwikkeling voerden we een materialiteitsanalyse uit rond onze eigen duurzaamheid. Zo hebben we uiteindelijk zeventien duurzaamheidsthema’s uitgestippeld waarin zestien van de zeventien SDG’s aan bod komen.

Dat was een heel belangrijke oefening. Dankzij deze vertaalslag konden we identificeren welke SDG’s voor onze organisatie en de zorgsector in het algemeen belangrijk zijn en hoe we impact kunnen hebben. De basiswaarde van ZNA, toegankelijke kwalitatieve en veilige zorg, was bijvoorbeeld het eerste duurzaamheidsthema dat wij uitschreven. Door daarop te focussen werken we zowel aan SDG 3 (goede gezondheid en welzijn) als aan SDG 16 (vrede, veiligheid en sterke publieke diensten). De SDG’s werden een kapstok om ons duurzaamheidsverhaal te vertellen.

Na de vertaalslag kwam het erop aan om het duurzaamheidsbeleid te laten doorsijpelen in alle lagen van de organisatie. Van ziekenhuisdirecteur tot patiënt. Tom Havermans: ‘Alle neuzen in dezelfde richting krijgen, blijft de grootste uitdaging van ons traject naar duurzaam ondernemen. We botsten in het verleden meermaals op vooroordelen. Duurzaam ondernemen zou te duur zijn of te veel extra werk van de medewerkers vragen. Duurzaamheid zou ook alleen betrekking hebben op milieuaspecten.

We gingen de werkvloer op en bevroegen onze stakeholders over de zeventien thema’s. Welke score geef je de thema’s naargelang hun belang? De insteek was: welke impact kan ZNA hebben op al deze aspecten? We kregen van meer dan duizend mensen feedback en leerden ontzettend veel uit hun antwoorden. We wilden op deze manier ook het besef doen groeien dat iedereen in onze organisatie binnen zijn eigen werkdomein specifieke acties kan ondernemen.

Het SDG-traject van ZNA werd vorig jaar omwille van corona even vertraagd. Het ziekenhuisnetwerk plooide terug op zijn eerste prioriteit: kwalitatieve zorg. De toekomstplannen rond duurzaam ondernemen gingen even de koelkast in. Maar stilaan komt er dankzij kleine initiatieven opnieuw schot in de zaak.

Tom Havermans: ‘Zo hebben we onze directie gevraagd om elk personeelslid één van de zeventien ZNA-doelstellingen te laten uitkiezen om een jaar lang bewust mee om te gaan als deel van het persoonlijk evaluatietraject. Elk departement van ZNA kan immers op meerdere duurzaamheidthema’s een positieve impact hebben.

We plannen ook opleidingen voor het team van aankopers die een belangrijke rol vervullen bij de keuze van materialen. De afvalberg van ZNA bedraagt jaarlijks 2,2 miljoen kilogram afval, waaronder veel wegwerpmaterialen die maar één keer kunnen gebruikt worden omwille van regelgeving of hygiëne. Door de aankopers op te leiden rond circulair materiaalgebruik kunnen we de afvalberg en het energieverbruik flink reduceren. Verder kunnen alle personeelsleden zich vrijwillig inschrijven voor opleidingen over duurzaam ondernemen. Wie mee wil stappen in ons duurzaamheidsverhaal krijgt daar alle kansen toe. Van elke collega een duurzaamheidsambassadeur maken, dat is onze ambitie.

We zijn er nog niet, maar ik geloof rotsvast dat we iedereen uiteindelijk aan boord krijgen. Nu en in de toekomst. Als jonge mensen bij ZNA komen solliciteren, dan vragen ze vaak spontaan naar onze inspanningen op vlak van duurzaam ondernemen. Dat is hoopgevend. Bovendien sijpelt de noodzaak van maatschappelijk verantwoord ondernemen ook steeds meer binnen bij de iets oudere medewerkers in het ziekenhuis. Er is nog werk aan de winkel, maar we zijn op goede weg. Ons team ervaart het zelf als een voorrecht om zich te mogen focussen op duurzaamheid binnen ZNA. We hebben met z’n allen de toekomst in handen. De soms van kleine inspanningen zal uiteindelijk het grote verschil maken. Samen met duurzaamheidsmedewerkers Annelies en Carlynn zien we het als onze taak om alle collega’s te motiveren om bewust deel te nemen aan ons toekomstverhaal.'

Tom Havermans: ‘Dit nieuwe ziekenhuis is verankerd in de Antwerpse stadswijk Het Eilandje. We bieden er binnenkort in een duurzaam gebouw toegankelijke zorg aan. Zo zorgt een slimme klimaatregeling bijvoorbeeld voor een erg efficiënt energieverbruik.’